Systemisch werken

Systemen

De naam zegt het al, systemisch werken heeft te maken met systemen. Er is niet één systeem, er zijn er meer. Denk aan systemen als familie, de sportvereniging, de school of het bedrijf waar iemand werkt. Iedereen binnen een systeem, heeft een eigen plek. Daarnaast heeft elk systeem eigen regels, overtuigingen of rituelen. De personen die deel uitmaken van zo’n systeem, beïnvloeden elkaar continu; bewust of onbewust. Wanneer er problemen voorkomen binnen zo’n systeem, heeft dat uitwerking op het doen en laten van iemand.

Voorbeeld dynamiek systemen

De gedachte is vrij simpel. Denk eens aan een tafel met vier poten. Wanneer een van de poten gehavend is, dan is de dynamiek van die tafel verstoord en kan een andere tafelpoot gaan wiebelen. In eerste instantie denk je dat de wiebelende poot het probleem is, maar dat wordt meestal veroorzaakt door een ander deel van de tafel. Dat is binnen systemen net zo. Met systemisch werken ga je op zoek naar de verborgen belemmeringen van een systeem en breng je deze aan het licht.

Basisprincipes systemisch werken

Binnen elk systeem gelden drie basisprincipes (de wetten): binding, ordening en balans in geven en nemen. Ter verduidelijking nemen we het familiesysteem als voorbeeld.

Binding

Iedereen hoort erbij en heeft recht op een plek in het systeem. Dat is al zo vanaf de geboorte, want een familie kan je niet kiezen – die krijg je ‘cadeau’.

Ordening

De ordening heeft te maken met de natuurlijke rangorde. Deze ordering bepaalt welke plek een familielid inneemt en welke rol daarbij hoort. Dit wordt onder andere bepaald door de geboortedatum. Ouders staan dus boven hun kinderen. Met andere woorden: de ouders zijn de volwassenen en de kinderen mogen kind zijn. Klopt deze natuurlijke rangorde? Dan is het systeem in harmonie. Klopt het niet en neemt een kind bijvoorbeeld de rol van de ouders op zich? Dan is de ordening niet in balans.

Balans in geven en nemen

Elke relatie volstaat bij een balans in geven en nemen. Wie iets geeft, wil ook iets terugkrijgen, anders sta je bij elkaar in de schuld. Als persoon A vaak hulp biedt aan persoon B, zonder dat persoon B ooit iets terugdoet, dan is de verhouding verstoord. Er is echter een uitzondering: tussen ouders en kinderen. Ouders geven en kinderen ontvangen. Er kan een reden zijn dat dit verstoord raakt en het systeem niet meer naar behoren werkt. Dit gebeurt wanneer er (onbewust) veel gevraagd wordt van een kind door een ouder.

Als de bovenstaande basisprincipes (wetten) niet meer worden gerespecteerd, ontstaan er dynamieken. Dit zijn patronen of signalen die optreden als de wetten worden verstoord. Dit gebeurt vaak onbewust.

Opstellingen

Om te verklaren waarom een systeem niet naar behoren werkt, kan je een (familie)opstelling gebruiken. Zo maak je inzichtelijk waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt. Een familieopstelling is als het ware een ruimtelijke weergave van het familiesysteem. Zie het als een levende familiefoto of stamboom waar elk familielid zijn of haar plek inneemt. Door representanten – plaatsvervangers van familieleden – ten opzichte van elkaar te bewegen, worden de werkelijke plekken van de mensen duidelijk. Met andere woorden: hoe deze personen ten opzichte van elkaar staan, kan de dynamiek van het systeem zichtbaar maken. Je kunt cliënten dus de werkelijkheid laten zien zoals die is, en dat geeft verandering.

Waarom systemisch werken?

Systemisch werken laat zien waar belemmeringen zitten en waarom iemand bepaald gedrag vertoont.

Bij systemisch werken ga je dus altijd op zoek naar het probleem. Dynamieken uit het verleden, werken vaak door in het nu. Dat noem je ook wel verstrikking. Mensen zijn bijvoorbeeld geneigd om nare ervaringen uit het verleden diep weg te stoppen. Ze denken dat het probleem op die manier is opgelost, maar het beïnvloedt onbewust wel hun doen en laten. Een ander familielid kan daar weer op reageren.

Een ander voorbeeld dat duidelijk maakt waarom je systemisch kunt werken, blijkt uit de uitleg van Bibi Schreuder, trainer bij het Bert Hellinger Instituut. Zij zegt: ‘Systemen zijn als een geschiedenisboek dat alle geschiedenis vermeld wil hebben. Wanneer we een bladzijde uit onze geschiedenis willen scheuren, wordt een volgende generatie in dienst genomen om die bladzijde weer in beeld te brengen.’

Voordelen systemisch werken voor jou als trainer en/of coach

• Het legt verbanden bloot
• Het brengt belemmeringen (ook uit het verleden) aan het licht
• Je creëert bewustwording bij de deelnemer/coachee.
• Het herstelt (familie)systemen

Tweedaagse workshop systemisch werken

Wil je meer kennis opdoen over systemisch werken? Volg dan onze tweedaagse en krijg inzicht in je eigen systeem van herkomst. Daarnaast leer je hoe je in de rol van trainer en/of coach, ouders en kinderen hiermee kunt ondersteunen.